Prve sportske aktivnosti u Prijedoru vezuju se za početak 20. vijeka i dolazak brojnih evropskih činovnika sa Zapada u naš grad: Čeha, Ukrajinaca, Nijemaca, Polјaka, Jevreja. Nije to bila samo stara gospoda, već su među njima dolazili školovani i pametni mladići koji su u Prijedor donosili običaje i kulturu iz svojih zemalјa, a onda i sportska nadmetanja.
Ribolov je u Prijedoru počeo spontano da se razvija početkom 19. vijeka, da bi austrougarske vlasti 1908. godine uvele stroga pravila koja su precizno regulisala mjesta za pecanje, pa čak i minimalne veličine ulova.
– Braća Nike i Drago Medić ostali su upamćeni kao istaknuti ribolovci svog vremena. Živjeli su pored obale Sane i njihova vještina bila je gotovo legendarna – potvrdio je i Milenko Radivojac, arheolog i hroničar grada. On dodaje da su 1920. godine gimnazijalci u Prijedoru osnovali skautsko društvo, preteču današnjih izviđača.
– Prvi starješina bio je Joža Kabiljo. Skautski dom, smješten na Mrakovici, bio je jednostavan drveni objekat, ali je mladima služio kao centar okupljanja i mjesto za odmor i skautske aktivnosti.
Tokom godine, mladi su učestvovali u raznim sportskim disciplinama, a među najboljima su se izdvajali Tode Đudurević, Savo Balaban i Suljo Čekić. U isto vrijeme, profesor Milivoje Miletić, starješina Sokolskog društva, osniva društvo „Stijeg planinki“, koje je promovisalo ljubav prema prirodi i postalo preteča današnjih planinara. Ta društva su djelovala samostalno, bez članstva u saveznim organizacijama, jer takvi savezi u Bosni tada još nisu postojali.
– Klimatski uslovi u prvoj polovini 20. vijeka značajno su oblikovali razvoj sportova. Sjećam se da je 1926. godine voda srušila drveni most preko Sane i da most nije obnovljen sve do 1930. godine. Ljudi su preko rijeke prelazili skelom, kolima ili pješke preko zaleđenog leda. To je otvorilo prostor za klizanje na rijeci, koje su u početku praktikovale bogate i mlade generacije trgovaca i činovnika. Prve klizaljke i moderna garderoba stizali su iz evropskih centara, pa su podnevna klizanja više ličila na modne revije nego na takmičenja .
Zabilježeno je da je još 1912. godine održano takmičenje u klizanju, gdje su žene izvodile stilske figure, a muškarci se takmičili u brzom klizanju na 500-metarskoj stazi duž Sane. Među najboljima su bile Jelena Radetić i Čehinja Agneza Kučera, koja je u mladosti uzgajala cvijeće u svom vrtu pored današnje „Karingtonke“.
Kozara je, uz skautske i planinarske aktivnosti, nudila i mjesto za razvoj sportova poput stonog tenisa, bilijara i šaha, zahvaljujući hotelu porodice Stojanović. Prve klupske aktivnosti, takmičenja i okupljanja mladih iz različitih gradova zabilježena su već 1930-ih i 1940-ih. Skijaška oprema, uvedena 1928. godine, doprinijela je razvoju skijanja, dok su lokalni sportisti poput braće Stojanović i Josipa Burde učestvovali i osvajali prvenstva na Kozari.
Boks je u Prijedoru postao popularan zahvaljujući Bati Dijoviću i Franji Bukovščaku, koji su osnivali bokserske sekcije i privlačili talentovane mlade ljude. Sličan entuzijazam postojao je i za rukomet, gdje su preteče bili timovi „Hazena“ i kasnije rukometni klubovi „Jedinstvo“ i „Radnik“. Početni nedostatak opreme nadoknađivao se kreativnošću i entuzijazmom, a važnu ulogu u razvoju sporta odigrali su profesori poput Dževada Fazlića i Acika Bojka.
Ženski rukomet, nakon „Hazene“ iz 1926. godine, ponovno je zaživio tek 1959. godine kroz ekipu pri „Radničkom“, da bi od 1982. godine klub „Mira Cikota“ postao jedan od najjačih u BiH. Rukomet u Prijedoru kontinuirano je rastao zahvaljujući mladim talentima i entuzijazmu lokalne zajednice, a izgradnja modernih sportskih objekata, poput dvorane „Mladost“, dodatno je unaprijedila sportsku scenu.
– Bilo je uobičajeno da bogati Prijedorčani, posebno djeca trgovaca, putuju u Zagreb po najnoviju modu. Mira Radetić, kasnije supruga Mladena Stojanovića, obično je odlazila mjesečno kako bi nabavila garderobu po evropskim trendovima – pričaju stari.
Tako su sport, obrazovanje i društveni život u Prijedoru tokom 20. vijeka bili čvrsto povezani, oblikujući lokalnu kulturu i ostavljajući trajne uspomene mnogim generacijama.
A.I., Prijedor24.com
